Stenoza kręgosłupa – jak ją rozpoznać i leczyć?

Co to jest stenoza kręgosłupa?

Określenie „stenoza kręgosłupa” oznacza zwężenie kanału kręgowego (a dokładniej: jego światła) lub otworów międzykręgowych. Nazwa ta pochodzi od greckiego słowa „stenosis”, co znaczy właśnie „zwężenie”. W opisie swoich badań możesz znaleźć także termin „ciasnota kanału kręgowego”– nazwa ta określa ten sam problem. Terminy te opisują zwężenie kanału, w którym robi się zbyt „ciasno” dla przebiegających tamtędy nerwów i innych struktur, co powoduje ból i nieprzyjemne dolegliwości.

Tyle w teorii. Teraz zapewne zastanawiasz się, co to wszystko oznacza w praktyce. Już wyjaśniam. Wyobraź sobie kręgosłup jako kolumnę utworzoną z nałożonych na siebie kręgów. Każdy kręg składa się z trzonu i łuku. Łuki kręgów nałożone na siebie tworzą wewnętrzną przestrzeń. Właśnie w niej przebiega kanał kręgowy, a w nim rdzeń kręgowy, czyli miejsce, z którego początek biorą nerwy (w tym m.in.: kulszowy, udowy, promieniowy i łokciowy). Zwężenie tego kanału, a więc miejsce „wyjścia” nerwów, jest przyczyną stenozy kręgosłupa.

Przyczyny stenozy kręgosłupa

Kanał kręgowy może być zwężony na skutek różnych czynników, wśród nich znajdziemy:

• wrodzone wady kręgosłupa;
• znaczne przesunięcia dysku (w tym przypadku stenoza kanału kręgowego pojawia się na tle dyskopatii);
• duże zmiany zwyrodnieniowe i osteofity (czyli wyrośle kostne, które są charakterystyczne dla osób z chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa; najczęściej pojawiają się u seniorów i osób wykonujących ciężką pracę fizyczną);
• choroby reumatologiczne;
• urazy kręgosłupa.

Takie zwężenie może wystąpić w części szyjnej, piersiowej i lędźwiowej oraz lędźwiowo-krzyżowej. Od tego, gdzie dokładnie umiejscowiona jest stenoza, zależeć mogą jej objawy.

Sprawdź koniecznie! Skolioza kręgosłupa – jakie ćwiczenia są wskazane, a jakich unikać

Skolioza jest wadą postawy ciała, która polega na trójpłaszczyznowej deformacji kręgosłupa. Oprócz tego, że ulega on skrzywieniu bocznemu (w lewą lub prawą stronę), obserwuje się także przemieszczenie...

Stenoza kręgosłupa lędźwiowego – objawy

Objawy, mogące wskazywać na stenozę kręgosłupa, to:

• Ból pleców;
• Ograniczenie ruchu pochylania tułowia, wyprostu (czyli odgięcia w tył), zgięć w bok lub skrętów tułowia w prawo albo w lewo;
• Drętwienie/mrowienie nóg lub rąk;
• Osłabienie mięśni nóg (gdy stenoza jest w dolnym odcinku kręgosłupa) lub rąk (przy stenozie w kręgosłupie szyjnym);
• Opadanie stopy (przy stenozie w odcinku lędźwiowym);
• Chromanie neurogenne, czyli drętwienie i osłabienie nóg pojawiające się w czasie chodu. Na skutek tego osoby ze stenozą odcinka lędźwiowego muszą po pokonaniu określonego dystansu usiąść, gdyż nie potrafią kontynuować marszu;
• Bóle i zawroty głowy (przy stenozie szyjnej);
• Kłujące bóle między żebrami (gdy pojawiła się stenoza odcinka piersiowego).

Objawy w stenozie mogą być powodowane przez ucisk na nerwy. Dzieje się tak z powodu zwężenia miejsc w kręgosłupie, z których nerwy te wychodzą. Najczęściej dochodzi do ucisku nerwu kulszowego – stąd objawy mogą promieniować aż do stopy. Noga po stronie ucisku może być słabsza, a stopa może opadać. Przy stenozie w kręgosłupie szyjnym uciśnięty może być nerw pośrodkowy, promieniowy lub łokciowy. Wtedy pojawia się osłabienie rąk z ich drętwieniem lub mrowieniem.

Jak funkcjonować przy stenozie kręgosłupa?

Na pewno teraz chcesz poznać odpowiedź na pytanie, czy ze stenozą kręgosłupa da się komfortowo pracować i wykonywać czynności codzienne, prawda? Wszystko zależy od stopnia zwężenia otworów międzykręgowych lub kanału kręgowego, a także od nasilenia objawów – gdyż nie zawsze idzie to ze sobą w parze. Jednak zawsze warto wprowadzić zasady ergonomii pracy oraz indywidualne zalecenia lekarza i fizjoterapeuty. Dzięki temu łatwiej zadbać o kręgosłup i zmniejszać ryzyko nasilenia objawów. Poza tym warto wprowadzić kilka zmian w stylu życia.

Zacznijmy od snu. Jeżeli masz stenozę kręgosłupa, zapytaj fizjoterapeuty, która pozycja do spania będzie dla Ciebie odpowiednia. U wielu pacjentów sprawdza się leżenie na boku z nogą umieszczoną z przodu na dodatkowej poduszce. Niektóre osoby ze stenozą śpią w pozycji embrionalnej i dobrze na nią reagują. Zazwyczaj spanie w leżeniu na brzuchu najbardziej nasila objawy, ale dobór pozycji do spania powinien być indywidualny ze względu na przyczynę i umiejscowienie stenozy kręgosłupa.

Jeżeli masz stenozę kręgosłupa, unikaj dźwigania ciężkich przedmiotów (zwłaszcza w nieprawidłowy sposób), prac w wymuszonej, niewygodnej pozycji oraz długotrwałego stania. Jeżeli masz pracę siedzącą lub pracujesz w innej, jednostajnej pozycji, koniecznie wykorzystuj każdą przerwę na krótki spacer, nawet po biurze, czy na ćwiczenia zalecone przez fizjoterapeutę. A gdy podczas chodu pojawia się chromanie neurologiczne, czyli ból pleców z drętwieniem nóg, najlepiej usiądź i odpocznij. U niektórych osób pomaga pochylenie tułowia w przód lub przysiad. Przed wypróbowaniem tych pozycji skonsultuj je z fizjoterapeutą. Specjalista po wykonaniu badania dobierze indywidualnie sposób, który pomoże Ci zmniejszyć objawy chromania.

Czy można ćwiczyć przy stenozie kręgosłupa?

Wiele osób ze stenozą kręgosłupa, z obawy o nasilenie objawów, unika ruchu. Czy słusznie? Niektóre formy aktywności, jak np. długotrwałe spacery lub wędrówki górskie mogą nasilić dolegliwości. Jednak u wielu pacjentów da się dobrać taki rodzaj ruchu, który nie będzie szkodził, a wręcz przeciwnie – pomoże utrzymać sprawność.

Niektórym osobom ze stenozą kręgosłupa służy pływanie, innym – jazda na rowerze stacjonarnym. Jedną ze wskazanych form ruchu jest specjalnie ułożona gimnastyka. Stosuje się ją w celu utrzymania ruchomości kręgosłupa oraz wzmocnienia jego stabilności. Ćwiczenia zalecane przy stenozie kręgosłupa to te, które dobrał fizjoterapeuta po dokładnym badaniu. Niestety nie ma uniwersalnego zestawu ćwiczeń, odpowiedniego dla wszystkich osób ze stenozą. Jest to jedna z tych dysfunkcji, przy których konieczne jest indywidualne dobranie ćwiczeń. Fizjoterapeuta robi to, wykonując specjalne testy, analizując badania i obserwując reakcję ćwiczącego na określone ruchy. U każdego bowiem, w zależności od miejsca i stopnia stenozy, tolerancja danego ćwiczenia może być inna. Pomóc jednak mogą ćwiczenia poprawiające czucie głębokie np. z poduszką sensoryczną czy piłką rehabilitacyjną.

Fizjoterapia w stenozie kręgosłupa

Fizjoterapia niestety nie wyleczy całkowicie stenozy, jednak stosowana jest, aby zmniejszyć jej objawy i utrzymać możliwie najlepszą sprawność. Techniki, które fizjoterapeuci stosują u osób mających stenozę kręgosłupa, to:

• terapia manualna;
• rozluźnianie mięśniowo-powięziowe;
• terapia tkanek miękkich;
• neuromobilizacje;
• inne metody specjalne fizjoterapii;
• indywidualny dobór ćwiczeń;
• wspomagająco – fizykoterapia (elektroterapia, ciepłolecznictwo, terapia TECAR).

U osób ze stenozą znacznego stopnia z bardzo uciążliwymi objawami może być potrzebny zabieg operacyjny. O tym jednak decyduje neurochirurg. Po wykonaniu zabiegu również bardzo ważna jest fizjoterapia i dbałość o kręgosłup w pracy i podczas wykonywania czynności domowych.

Bibliografia:

• 1. Szpala, M., Skorupińska, A., & Kostorz, K. (2017). Występowanie zespołów bólowych kręgosłupa–przyczyny i leczenie. Pomeranian J Life Sci, 63(3), 41-47
• 2. Nüesch, C., Mandelli, F., Przybilla, P., Scharen, S., Mündermann, A., & Netzer, C. Kinematyka i wzorce aktywacji mięśni przykręgosłupowych podczas chodzenia. Różnice między pacjentami ze zwężeniem kręgosłupa lędźwiowego i grupą kontrolną (w:) Fizjoterapeuta, 5/2023.
• 3. Koszewski, W. (2015). Leczenie zespołów bólowych kręgosłupa w przebiegu dyskopatii. Lekarz POZ, 1(1), 23-33.
• 4. Piechowicz, J. (2022). Ocena skuteczności postępowania fizjoterapeutycznego w wybranych schorzeniach kręgosłupa szyjnego+ Aneks (Doctoral dissertation, Chair of Inorganic and Analytical Chemistry).